ورود سامانه مودیان به نظام مالیاتی ایران، فقط یک تغییر جزیی نیست؛ بلکه تحولی بنیادین است که بر تمامی تکالیف مالیاتی کسب‌وکارها، به‌ویژه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده فصلی، تأثیر مستقیم می‌گذارد. این سامانه با رویکرد داده‌محور خود، قرار است نحوه تعامل مودیان با سازمان امور مالیاتی را ساده‌تر و شفاف‌تر کند. در این مقاله به بررسی عمیق تأثیر سامانه مودیان بر سایر تکالیف مالیاتی و چشم‌انداز آینده آن‌ها می‌پردازیم.

فلسفه سامانه مودیان و تغییر رویکرد مالیاتی

پیش از سامانه مودیان، بسیاری از اطلاعات مالیاتی از طریق خوداظهاری مودیان (مانند اظهارنامه‌های فصلی ارزش افزوده و اظهارنامه عملکرد سالانه) و سپس راستی‌آزمایی توسط سازمان مالیاتی جمع‌آوری می‌شد. این روش، زمان‌بر و مستعد خطا و تقلب بود.

سامانه مودیان با مکانیزم صدور و ارسال لحظه‌ای صورتحساب‌های الکترونیکی، رویکرد را از «خوداظهاری پسینی» به «جمع‌آوری داده لحظه‌ای» تغییر می‌دهد. اطلاعات تراکنش‌ها به صورت آنلاین در سامانه ثبت شده و سازمان مالیاتی از همان لحظه اول به آن‌ها دسترسی دارد.

تأثیر سامانه مودیان بر تکالیف مالیاتی 

مهم‌ترین و مستقیم‌ترین تأثیر سامانه مودیان بر اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده فصلی عبارت‌اند از:

1. حذف تدریجی اظهارنامه ارزش افزوده:
   • با راه‌اندازی کامل و اجباری شدن سامانه مودیان و لزوم رعایت تکالیف مالیاتی، تمامی اطلاعات خرید و فروش مشمول مالیات بر ارزش افزوده، به صورت لحظه‌ای از طریق صورتحساب‌های الکترونیکی به سامانه ارسال و ثبت می‌شود.
   • در نتیجه، سازمان امور مالیاتی نیازی به جمع‌آوری مجدد این اطلاعات از طریق اظهارنامه‌های فصلی نخواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود که با تکمیل فرآیند و پوشش سراسری سامانه، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده فصلی به طور کامل حذف شود.
   • چرا مهم است؟ این تغییر، بار اداری و مالیاتی کسب‌وکارها را به شدت کاهش می‌دهد و خطاهای ناشی از مغایرت در اظهارنامه‌ها را از بین می‌برد.
2. اعتبارات مالیاتی خودکار:
   • یکی از بزرگترین چالش‌های مودیان در گذشته، تأیید اعتبارات مالیاتی در اظهارنامه ارزش افزوده بود.
   • با سامانه مودیان، وقتی یک صورتحساب خرید توسط فروشنده به سامانه ارسال و توسط خریدار تأیید می‌شود، اعتبار مالیاتی آن به صورت خودکار در پرونده خریدار ثبت می‌شود. این امر، فرآیند استرداد یا تهاتر ارزش افزوده را بسیار ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
3. کاهش اختلافات مالیاتی:
   • با شفافیت بیشتر و ثبت لحظه‌ای اطلاعات و به طور کلی با عمل به تکالیف مالیاتی، مغایرت‌ها و اختلافات بین مودیان و سازمان مالیاتی در مورد مالیات بر ارزش افزوده به حداقل می‌رسد.

تأثیر سامانه مودیان بر سایر تکالیف مالیاتی

هرچند تأثیر مستقیم سامانه مودیان بیشتر بر مالیات بر ارزش افزوده است، اما می‌تواند بر سایر تکالیف نیز اثرگذار باشد:

• اظهارنامه مالیات عملکرد: داده‌های دقیق و شفاف حاصل از سامانه مودیان می‌تواند به سازمان مالیاتی در اعتبارسنجی و صحت‌سنجی اطلاعات اظهارنامه عملکرد سالانه کمک کند. در بلندمدت، ممکن است حتی به ساده‌سازی یا خودکارسازی بخش‌هایی از تهیه اظهارنامه عملکرد نیز منجر شود.
• گزارشات فصلی خرید و فروش (ماده ۱۶۹): با فرض کارکرد کامل و دقیق سامانه، اطلاعات موجود در صورتحساب‌های الکترونیکی عملاً جایگزین این گزارشات خواهد شد و نیاز به ارسال آن‌ها را از بین می‌برد.
• بازرسی و حسابرسی مالیاتی: دسترسی لحظه‌ای سازمان مالیاتی به اطلاعات جامع تراکنش‌ها، فرآیند بازرسی و حسابرسی را سریع‌تر، دقیق‌تر و کمتر نیازمند مراجعه حضوری خواهد کرد.

آینده تکالیف مالیاتی با سامانه مودیان

سامانه مودیان، نمادی از گذار به یک نظام مالیاتی هوشمند و داده‌محور است. انتظار می‌رود که در آینده، تمامی تکالیف مالیاتی بر مبنای اطلاعات ثبت شده در این سامانه ساده‌سازی یا حتی خودکار شوند. این امر به معنای کاهش بروکراسی، افزایش دقت و بهبود تجربه مودیان خواهد بود، به شرطی که کسب‌وکارها نیز به طور کامل با این سیستم هماهنگ شوند.

برای آشنایی کامل با نحوه ثبت‌نام، ورود داده‌ها و سایر جزئیات سامانه مودیان، به مقاله جامع ما: راهنمای جامع سامانه مودیان مراجعه کنید.

پرسش‌های متداول درباره تکالیف مالیاتی و سامانه مودیان

• آیا با راه‌اندازی سامانه مودیان، دیگر نیازی به نگهداری فاکتورهای کاغذی نیست؟
  • خیر، در حال حاضر همچنان نگهداری اسناد و فاکتورهای کاغذی (برای موارد خاص و به عنوان پشتیبان) توصیه می‌شود، اما هدف نهایی کاهش وابستگی به آن‌هاست.
• آیا سامانه مودیان برای همه کسب‌وکارها اجباری است؟
  • بله، طبق قانون، به تدریج تمامی مودیان مشمول فراخوان خواهند شد و موظف به پیوستن به سامانه هستند.
• چگونه مطمئن شویم که اطلاعات مالیاتی ما در سامانه صحیح است؟
  • با استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری معتبر، ارتباط با شرکت‌های واسط (TSP) و بررسی منظم صورتحساب‌های ثبت شده در پنل کاربری خود در سامانه مودیان.